قرامطه

قرامطه یک گروه باطنی  ویرانگر میباشد که روش نظم سری عسکری را اختیار نموده، ظاهرش پیروی و جانبداری اهل بیت بوده به سوی محمد بن اسماعیل بن جعفر صادق خود را نسبت میدهند، ولی حقیقتش الحاد، اشتراکیت ، اباحیت، نابود ساختن اخلاق و از بین بردن دولت اسلامی میباشد، وجه تسمیه اش به این نام نسبت آن به حمدان قرمط بن اشعث میباشد که این مذهب را در سواد کوفه  سال 278هـ به نشر رسانید.


قرامطه

تعریف:

قرامطه یک گروه باطنی  ویرانگر میباشد که روش نظم سری عسکری را اختیار نموده، ظاهرش پیروی و جانبداری اهل بیت بوده به سوی محمد بن اسماعیل بن جعفر صادق خود را نسبت میدهند، ولی حقیقتش الحاد، اشتراکیت ، اباحیت، نابود ساختن اخلاق و از بین بردن دولت اسلامی میباشد، وجه تسمیه اش به این نام نسبت آن به حمدان قرمط بن اشعث میباشد که این مذهب را در سواد کوفه  سال 278هـ به نشر رسانید.

تأسیس و افراد برازنده :

-ترقی و پیشرفت این مذهب ضمن بررسی شخصیات آن که اثر بارزی بر حرکت و تشکیلات آن، در مدت درازی از زمانه، از خود برجا گذاشته اند، واضح  و روشن میگردد.

-حرکت توسط عبد الله بن میمون قداح شروع میشود که وی سال 260هـ اصول اسماعیلیه را در جنوب فارس به نشر رسانید.

-وی شخص دعوتگری در عراق داشت بنام فرج بن عثمان قاشانی معروف به ذکرویه، که دعوت را طور مخفی به نشر میرسانید.

-در سال 278هـ حمدان قرمط بن اشعث شروع به نشر دعوت ، به طریق آشکارا، در نزدیکی کوفه نمود، بعد از آن خانه ای بنا کرد وآنرا دار الهجرت نام کرد، و نماز را در یک روز پنجاه نماز ساخت.

-ذکرویه فرار نموده بیست سال پنهان شد، و اولاد خود را در بلاد مختلف روان نموده آنان به دعوت سوی مذهب پرداختند.

-ذکرویه احمد بن قاسم را جانشین خود تعیین نمود، وی قافله های حاجیان و تاجران را غارت کرد، و در حمص به شکست مواجه گردید، ذکرویه به بغداد برده شد و آنجا سال 294هـ وفات نمود.

-قرامطه در بحرین اطراف حسن بن بهرام  که معروف به ابوسعید جنابی  بود جمع شدند، وی سال 283هـ به طرف بصره حرکت نمود ولی شکست خورد.

-بعد از وی پسرش سلیمان بن حسن بن بهرام، که معروف به ابوطاهر  بود، متولی امور گردید، وی بر بسیاری از مناطق جزیرهء عرب غلبه حاصل نمود و پادشاهی اش در آنجا سی سال ادامه یافت، وی مؤسس حقیقی دولت قرامطه، و درست کنندهء برنامهء سیاسی و اجتماعی قرامطه به شمار میرود. شوکتش چنان بالا گرفته بود که حکومت بغداد به وی خراج میداد، و ازکارهای دهشت انگیزش امور ذیل به شمار میرود:

* برحاجیان، حین بازگشت شان از مکه، غارت نموده اموال شان را چپاول کردند و آنان را در آفتاب گذاشتند تا آنکه در صحراء به هلاکت رسیدند.

* در دوران مقتدر ( 295-320هـ) شش روز کوفه را در اختیار داشتند که آنرا مباح اعلان کرده بودند.

* سال 319هـ بر مکه هجوم آورده حاجیان را به قتل رسانید، چاه زمزم را خراب کرد، کعبهء شریف را ، پر از کشتگان ساخت، لباس کعبه را کشید، دروازهء بیت الله را کند، حجر الاسود را کنده آنرا دزدید و به احساء برد، و حجر الاسود به مدت بیست سال، تا به سال 339هـ آنجا باقی ماند.

سلیمان وفات نمود و امور به برادرش حسن الاعصم تعلق گرفت وی شوکتش بالا رفت وسال 360هـ دمشق را تصرف نموده به سوی مصر روی آورد و جنگ هائی میان وی و خلافت فاطمی صورت گرفت، ولی اعصم بازگشت کرد و قرامطه شکست خورده به احساء آمدند.

-قرامطه حسن را بخاطر دعوتش به سوی بنی عباس ، خلع قدرت نمودند، و امور به دو شخص که جعفر و اسحاق نام داشتند تعلق گرفت، آندو اولا توسعه نمودند، ولی بعدا خلاف در میان شان پیدا شد، و اصفر تغلببی با ایشان جنگ نموده بحرین  واحساء را تصرف نمود وشوکت و دولت شان را ختم کرد.

افکار و معتقدات :

-آنان دولت اشتراکی تشکیل دادند که مبنای آن اشتراک در دارائی ها و عدم احترام به ملکیت شخصی بود.

-مردم  را در زنان شریک میدانند و دلیل شان ریشه کن کردن اسباب دشمنی و بدبینی است، پس برای هیچکس جائز نیست که خانم خود را از برادران خود بپوشاند.

-لغو نمودن احکام اساسی اسلام مثل نماز، روزه  و تمام فرائض دیگر.

-استفاده نمودن از شدت و خوشنت در راه بر آورده ساختن اهداف.

-عقیده دارند که قیامت و عذاب باطل و دروغ میباشد، و جنت عبارت از نعمت های دنیا، و عذاب عبارت از مشغول شدن اصحاب شریعت به نماز، روزه، حج، و جهاد میباشد.

-افکار و عقاید خویش را میان کارگران، دهقانان صحراء نشینان جاهل و ضعیف نفسان، و میان کسانیکه رغبت به لذت های عاجل دارند به نشر می رسانند، بنابر این جامعهء قرامطه یک جامعهء ملحدین و خونریز ها بوده که نفس ، مال و آبروی مردم را حلال میدانند.

-به عصمت قائل اند، و میگویند که بودن امام معصوم در هر زمان ضروری است تا ظاهر را تأویل کند، و در عصمت مساوی پیامبر میباشد، از جملهء تأویلات شان اشیاء ذیل میباشد:

* جنابت : عبارت است از عجله نمودن در افشاء راز برای پذیرندهء دعوت قبل از آنکه به مرتبهء استحقاق برسد.

* روزه: عبارت است از نگه داشتن و پرهیز کردن از افشاء راز.

* بعث و قیامت : عبارت است از هدایت شدن به مذهب آنان.

* پیامبر : عبارت از شخصی است که بالای وی از طرف خدای اول به قوت خدای دوم قوت قدسیهء صافی فیضان شده باشد.

* قرآن: آن عباراتی است که توسط آن محمد e از معارفی که بالایش فیضان شده بود تعبیر کرده است بناء قرآن مرکب از کلام خود محمدe بوده مجازا آنرا کلام خدا میگویند.

-بالای پیروان خویش چنان مالیات تعیین میکنند که نزیک میشود درآمد هر فرد شان در آن غرق شود.

-قائل به وجود دو خدای قدیم هستند که یکی از آنها علت وجود دومی اش میباشد، و اینکه خدای اول جهان را توسط خدای دوم آفریده است، نه مستقیم و بلا واسطه، اول کامل است دوم ناقص ، اول نه به وجود موصوف میشود و نه به عدم، نه موصوف است و نه هم غیر موصوف.

-بالای مردم از طریقهء اظهار ظلم امت بر علی بن ابی طالب و کشتن حسین وارد میشوند.

-قائل به رجعت هستند، و اینکه علیt غیب را میداند، ووقتی بالای کسی راه یافتند [و آن را مایل به مذهب خود ساختند] آنگاه وی را از حقیقت مذهب خویش که عبارت از ساقط ساختن مکلفیت ها و ویران کردن دین است باخبر میسازند.

-معتقد اند که ائمه، ادیان، و اخلاق جز گمراهی چیز دیگری نیست.

-به سوی مذهب خویش یهود، صابئه، نصارا، مجوس، فلاسفه، اشخاص جاهل، ملحدین، و دهریها را دعوت مینمایند، نزد هرکس از همان دروازه ای پیش میایند که مناسب حالش باشد.

ریشه های فکری و اعتقادی :

-فلسفهء شان فلسفهء مادی بوده که در آن تعالیم ملحدین و دسیسه گران ائمهء فارس [یعنی سرداران مجوس فارسی] جا گرفته است.

-از اصول کلامی و سیاسی خوارج نیز متأثر بوده مذاهب دهری ها نیز بالای شان تأثیر گذاشته است.

-به مذاهب ملحدین امثال مزدک و زردشت نیز تعلق دارند.

-زیر بناء اعتقاد شان نپذیرفتن عبادات و محرمات بوده و برپا کردن جامعه ایکه بر اباحیت و شرکت در مال،  وزنان استوار باشد، میباشد.

-مفکورهء اساسی شان جمع کردن تعداد خیلی زیاد مددگار و انصار میباشد تا آنان را  در راه به دست آوردن هدفی که خودشان آن را نمی دانند، بکار اندازند.

انتشار و جاهای نفوذ :

-این حرکت به مدت تقریبا یک قرن ادامه یافت، از جنوب فارس شروع شده، به سواد کوفه منتقل گردید و به احساء ، بحرین، بصره ویمامه گسترش یافت، بر بخش بزرگی از جنوب جزیرهء عرب، یمن، صحراء وسطى، عمان خراسان سلطه یافت، در مکه داخل شد و آنرا بی حرمتی نمود، دمشق را اشغال نموده به حمص و سلمیه رسیدند، عساکرش به سوی مصر رفت و در عین الشمس نزدیک به قاهره اردوگاه گرفتند بعدا پادشاهی شان جمع شد، دولت شان زوال نمود، و آخرین پناگاه های شان در احساء و بحرین سقوط نمود. با وجود آنچه گذشت بعضی کتابهای منحرف دیده میشود که میخواهند مذهب قرامطه و دیگر حرکت های ارتداد و تخریبکار را در جهان اسلام، چنین جلوه دهند که گوئی آنها حرکت های اصلاحی بوده و رهبران آنها اشخاص آزاد منشی بوده اند که در عقب عدالت و آزادی تلاش میکرده اند.

مراجــع:

1-کشف اسرار الباطنیة و اخبار       محمد بن مالک الحمادی الیمانی.

القرامطه.

2-تاریخ الجمعیات السریة              محمد عبد الله عنان.

و الحرکات الهدامه.

3-تاریخ المذاهب الاسلامیة             محمد ابو زهره.

4-المؤامرة على الاسلام                 انور الجندی.

5-القرامطه                             عبد الرحمن بن الجوزی.

6-اسلام بلا مذاهب                   دکتور مصطفى شکعه

7-الملل و النحل                        ابو الفتح شهرستانی.

8-فضائح الباطنیة                      ابو حامد الغزالی.

9-الفرق بین الفرق                    عبد القاهر بغدادی.


موسوعه آسان در بیان فرقه ها و گروهها، نویسنده : دکتر حماد الجهنی، مترجم: محمد طاهر عطائی